Mercan Taşı Oluşumu

Şirvânî’ye göre Mercan Taşı deniz diplerinde olur. Ağaç gibi biter, büyür ve budaklar verir. Mercan Taşı gerçekte taştır fakat ot gibi biter. Mercan Taşı deniz diplerinde ağaç gibi bitmesi ise şöyledir: su tabiatında soğuk olduğu için sıcağı sevmez. Deniz yüzeyindeki sulara güneş ve hava sıcaklığı tesir ettiği zaman, suda hararet meydana gelir. Sular deniz dibine doğru çekilir. Güneş sıcaklığının tesiri sürekli olarak bu sulara eriştiğinde, suların bulunduğu yerlerde sıcaklık meydana gelir. Sular yerinden hareket etmeye başlar ve suyun yoğun olanı toprağa, latif olanı buhara karışır. Yukarı çıkarken soğukla temas eder ve soğuk onları taşa dönüşür. Mercânın ve denizde hasıl olan taşların büyüklüğü ve küçüklüğü buharın çokluğuna ve azlığına göre değişir. Bu Mercan Taşı adlı taş deniz içinde ne kadar çok durursa o kadar beyaz olur. Denizden çıkarıldığında güneşin ve havanın harareti taşın içindeki rutubeti tamamen yok eder ve içini dışını kızıl yapar. Güneşin ve havanın hararet derecesi taşların kızıllını belirler. Eğer hararetin tesiri taşlara yeterince erişirse taşın kızıllığı da o kadar çok olur. Az erişirse taşın kızıllığı da az olur.

Mercan Taşı, deniz diplerinden çıkarılmak istendiğinde kenevir ipinin ucuna ağır kurşun bağlanıp Mercan Taşıın olduğu düşünülen yerlere bırakılırmış. Sonra suya inilip kurşunlu iple Mercan Taşı aranırmış. Bulunduğunda hemen üzerine ağ bırakılırmış. Ağın Mercan Taşı dolandığı anlaşılınca, ağ yavaş yavaş çekilirmiş. Mercan Taşıı köküyle birlikte yerinden koparıp sonra da kökünden ayırırlarmış. Bu köke büsed, ağacına ise Mercan Taşı denirmiş Bu Mercan Taşı denizden çıkartıldığı zaman çok beyaz ve yumuşak olurmuş. Havanın ve güneşin hararetinden dolayı sağlam, kahverengi ile kızıl arası bir renge bürünürmüş. Zisokoritos ve Aristo büsed ve Mercan Taşıın aynı şeyler olduğunu, köküne Mercan Taşı, dal kısmına büsed denildiğini belirtir. Kök, arı peteği gibi delik delik yumuşak olurmuş. Büsed, ağaç gibi bitip budaklar verirmiş. Bu görüş Tigâşî’nin düşüncesiyle örtüşmez