Özel Hediye Fikirleri

25 Ekim 1689’da kaimmakamlık Özel Hediye Fikirleri olmak üzere bir tahta samur kürk, ibriğiyle birlikte billur leğen ve dört elbiselik ma’hud çuka sunmuştu.231
“Tuğ akçesidir. Sonradan mâh-ı mezbûrun yirmi ikinci günü gelmişdir.” TSMA, D, nr. 14, s. 43/a.
228 TSMA, D, nr. 14, s. 27/a.
229 TSMA, D, nr. 22, s. 33/a.
230 “Daha önce darüssaade ağası, kendi akçesinden valide sultan inâmatı için verdiği otuz kîseden
küsur kalan beş kîse mukabili bin aded yaldız altını verildiği Rikâb-ı Hümayûn’a arzolunarak bin yedi
yüz üç yaldız altın ile yarım guruş irâd ve bin altın masraf olunması için hatt-ı hümayun ihsan
olunmuşdur.” TSMA, D, nr. 13, 14/a.
231 “Kaimmakam Mehmed Paşa hazretlerinin kimmakamlık Özel Hediye Fikirleri si olmak üzere ihda eylediği bir
tahta semmur kürk ve dört donluk ma’hud çuka, bir kıt’a billur leğen ma’ ibrik harem-i şerif
tarafından gelip teslim-i Hazine-i Enderun olmuşdur.” TSMA, D, nr. 22, s. 11/b.
232 TSMA, D, nr. 13, s. 11/b.
Gümrük eminliği için de yüksek meblağlar ve değerli Özel Hediye Fikirleri ler verilirdi. Örneğin; Osman Ağa, gümrük emini olduğunda Rikâb-ı Hümayûn’a vermeyi taahhüt ettiği elli kese mukabili on bin Frengî altın ödemişti (Haziran/Temmuz 1683).232 15 Haziran 1684’te gümrük eminliği verilen Şeyhoğlu Abidin Ağa elli kese mukabili yedi bin sekiz yüz Frengî ve iki bin dört yüz kırk dört mamul altın ve bir guruş Özel Hediye Fikirleri etmişti.233
Sabık Başbakikulu Mehmet Paşaya Defterdarlık ihsan edildiğinde “defterdarlık müjde akçesi’ olarak Enderûn Hazinesi’ne beş bin esedî guruş ödemişti.234 7 Nisan 1684’te Defterdar Mehmet Paşa bu makam için elmas ile bezenmiş bir kuşak, bir tahta samur kürk, yirmi elbiselikten oluşan Şam ve Acem dibâsı, telli ve sade Hıtayî, mahûd çuka sunmuş, Özel Hediye Fikirlerilerden kuşak geldiği gün padişahın kullanması için hareme teslim edilerek kuşak defterine kaydedilmişti.235 4 Ekim 1685’te Defterdar Ali Paşa, defterdarlık Özel Hediye Fikirlerisi olmak üzere on kese esedî guruş, elmas ile süslü çengel kuşak ve bir tahta samur kürk ile yirmi elbiselik Acem ve Şam dibâsı, sade ve telli Hıtayî, mahûd çuka Özel Hediye Fikirleri etmişti. Kuşak birkaç sene sonra haremde Şehsuvar Kadına ihsan edilmişti.236
Eski saray baltacıları, sakabaşı olduklarında padişaha sundukları Özel Hediye Fikirleriler vezirlik, defterdarlık gibi yüksek makamlardaki görevlilerin pîşkeşlerinden farklılık gösterirdi. Örneğin 24 Şubat 1684’te iki sakabaşı Şamî dikdik ile arka şalı, ikişer elbiselik destar, kutnu, bogasi ve germsûd gibi kumaşlar sunmuştu.237
Saray ağaları, her nevruz rikâbiye olarak bin guruş verirlerdi. 25 Şubat 1681’de Saray Ağası Mehmet Ağa tarafından rikâbiye olarak verilen bin guruş, Kalender adlı cüceye ihsan edilmişti.238
Eyalet valileri de tayinlerde yüksek miktarda nakit ve bazı Özel Hediye Fikirleri ler sunardı. 19 Aralık 1685’te Şam beylerbeyliğine atanan vezir İbrahim Paşa bunun için toplam yirmi elbiselik Acem ve Şam dibâsı, sade ve telli Hıtayî ve mahûd çuka Özel Hediye Fikirleri etmişti.239 30 Mayıs 1684’te Bolu paşası azlolunup yerine geçen Ferhad Paşazâde Ahmet Paşa, hazineye beş yüz kırk iki Frengî ve altı yüz elli yedi şerifî olmak üzere toplam altı bin yüz dokuz adet altın vermiş ve
TSMA, D, nr. 29, s. 28/b.
TSMA, D, nr. 14, s. 38/a. TSMA, D, nr. 29, s. 38/b. TSMA, D, nr. 14, s. 38/b. TSMA, D, nr. 29, s. 4/b.
TSMA, D, nr. 14, s. 50/b; BOA, İE.SM, nr. 1773.
bunun yarsından fazlası genel masraflar için harcanmıştı.240 1 8 Kasım 1681’de Tunus vilayeti verilen Mehmet Paşa ise bu makam için beş bin Macarî altın ödemiş ve bunlar Cîb-i Hümayûn Hazinesi’ne irâd kaydedilmişti.241 1673’te Trablusgarp’ta askerin yönetime geçirdiği paşanın memuriyetinin padişah tarafından tasdikinin sağlanması, İstanbul’a Özel Hediye Fikirleri yüklü iki gemi yollanması suretiyle gerçekleşmişti. Fransız seyyah Antoine Galland’ın ifadesiyle, bu gemilerdeki Özel Hediye Fikirleriler yüz bin ekü idi ve bunun bir kısmını kırk bin sekino geri kalanını da kumaşlar ve çuhalar teşkil ediyordu.242
22 Kasım 1683’te Erzurum valisi olan Hüseyin Paşa rikâbiye olmak üzere ödediği beş bin adet Frengî altın hazineye irâd kaydedilmişti.243 20 Ekim 1687’de Erzurum valiliğine getirilen Ali Paşanın câizesi beş bin mamul altın idi.244 Mısır valilerinin tuğ akçesi kırk beş kese esedî guruş245, Basra valisinin câizesi on bin beşyüz; Bağdat valisinin câizesi ise on bin yedi yüz altın idi.246 22 Kasım 1683’te Mısır valisi Hamza Paşanın câize akçesi olarak verdiği yüz kese esedî guruşun yarısından fazlası Harem-i Hümayûn inâmatı için kalanı ise Gümrük Emini Osman Ağa tarafından alınan mücevherler için masraf olunmuştu. 247
240 TSMA, D, nr. 13, s. 18/b.
241 TSMA, D, nr. 13, s. 6/b.
242 Antoine GALLAND, İstanbul’a Ait Günlük Anılar, II (1673), s. 15.
243 TSMA, D, nr. 13, s. 14/b.
244 TSMA, D, nr. 29, s. 51/b.
245 TSMA, D, nr. 13, s. 12/a; TSMA, D, nr. 29, s. 22/a.
246 TSMA, D, nr. 13, s. 22/b.
247 TSMA, D, nr. 29, s. 25/a.
248 İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, s. 402.
Vezirlik ve beylerbeyilik alanlara defterdarlar ve eyalet kadıları, padişaha teşekküre geldikleri zaman nöbetçi kapıcılarla pîşkeşçi, meşaleci, mataracı ve iskemleciye kanunen muayyen âidelerini verirlerdi. 248 Mısır valileri kaimmakama avâid akçesi olarak beş bin esedî guruş verirlerdi. 29 Haziran 1685’te Mısır valisinin kaimmakam paşaya verdiği avâid akçesinin padişahın fermanıyla İç Hazine’ye alınarak Kalgay sultana inâm edildiği görülmektedir.249
XVII. yüzyılda tayin ve ibkalarda alınan para ve Özel Hediye Fikirleriler, hazine için önemli bir gelir kaynağı teşkil ederdi. 1685 yılı Recec ve Reşen mevaciblerinin verilebilmesi için dört yüz seksen iki akçe gerekmiş ve Enderûn Hazinesi’nden üç yüz kırk yedi kese borç alınmış; ayrıca aynı gün Kandiye valisi Ahmet Paşanın vezaret akçesi olarak gelecek olan kırk beş kese ve Iskarlatoğlu adlı mücevher tüccarından tahsil edilen akçeler kullanılmıştı.250
Tayin pîşkeşlerinin tesliminde Özel Hediye Fikirleri getiren hizmetlilere hil’at giydirilirdi.251
Eflak ve Boğdan voyvodalıkları, Erdel krallığı, vezaret, beylerbeyilik, sancakbeğliği tevcih olunanların bahşiş verdikleri kişiler arasında Dergâh-ı âli çavuşları da bulunurdu. Elçilerin geliş ve dönüş mümnasebetiyle çavuşbaşıya Özel Hediye Fikirleri vermeleri kanundu. Eflak ve Boğdan voyvodalarının tayininde çavuşbaşıya bin akçe verilirdi.252
TSMA, D, nr. 29, s. 34/a.
TSMA, D, nr. 29, s. 29/a. TSMA, D, nr. 1995, s. 8/b.
İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, s. 412, 417.
TSMA, D, nr. 14, s. 47/a. TSMA, D, nr. 29, s. 44/b.
Tayinlerde olduğu gibi azillerde de Rikâb-ı Hümayûn’a Özel Hediye Fikirleriler verilirdi. 6 Ağustos 1685’te azlolunan Boğdan Beyi’nden alınan iki adet ibrişim ve baştanbaşa kılabdan işleme halının Enderûn Hazinesi’ne dâhil edildiği görülmektedir.253 28 Nisan 1685’te mazul Veziriazam İbrahim Paşanın Mirahur-ı Evvel Recep Ağa tarafından tahsil edilen nukûdu hazineye irâd kaydolunmuş254; ayrıca 23 Aralık 1685’te mazul Sadrazam İbrahim Paşa padişaha elmas ile bezenmiş bir çengel kuşak ve yine elmaslı bir sorguç Özel Hediye Fikirleri etmişti. Kuşak bir ay sonra padişahın bulunduğu Karıştıran’a geldiğinde başkadına; sorguç ise 11 Mayıs 1695’te’ Şahide Kadına ihsan edilmişti.255 Mazul İbrahim Paşa 18 Şubat 1686’da ise tasvirli büyük boy Şehnâme-i Firdevsî, Farsça ciltli ve minyatür Şehnâme, minyatür Tercüme-i Acayib-i Mahlûkat, Tabakatü’l-Memâlik, ebru ciltli manzum Eğri Fethi, Bostan-ı Sadi, minyatür Divân-ı Câmi’den oluşan kitapları Özel Hediye Fikirleri etmiş ve kitaplar hazineye teslim edilmişti.256 22 Ocak 1681’de azlolan Kilercibaşıdan tahsil edilen otuz kese akçe Darüssaade Ağasına teslim edilip Hatt-ı Hümayûnla Harem-i Hümayûn inâmı için masraf olunmuştu.257 29 Mayıs 1680’de mazul Kilercibaşı on iki kese esedî guruş vermişti.258
Özel Hediye Fikirleri sunumu, bir makama gelmede ve o makamda kalmada zorunlu idi ancak; o makamın yegâne sahibi olunması anlamına da gelmezdi. Bazen, görevde kalabilmek için Özel Hediye Fikirleriler sunmak bir işe yaramayabilirdi. IV. Mehmet’in ilk senelerine tarihlendirilmiş bir arizada; mazul Mısır valisinin padişaha birtakım Özel Hediye Fikirlerilerin yanısıra amber, tefarik, kahve ve tavaşiler sunduğu; Fazlı Paşa, Cafer Paşa, Musa Paşa ve Yusuf Paşaya; ayrıca musahiblere, musahibelere, hasekilere, kapıcılara, bostancı hasekilerine; görevde olduğu süre boyunca Mısır’a gelen yüz seksen yedi kişiye derecelerine göre Özel Hediye Fikirleri ve nakit verdiği belirtilmekte; bunların ayrıntılı defterlerinin olduğu; bunlardan başka babadan, ocaktan ve beylerbeyliğinden paşanın kazandığı on bin guruştan fazla malının müsadere yoluyla evinden alındığından bahisle, bazı yakınmalarda bulunulduğu görülmektedir.259
255 TSMA, D, nr. 14, s. 51/a; BOA, İE.SM, nr. 1773.
256 TSMA, D, nr. 14, s. 53/b; BOA, İE.SM, nr. 1773.
257 TSMA, D, nr. 29, s. 9/a.
258 TSMA, D, nr. 29, s. 7/a.
259 TSMA, E, nr. 1543.
260 Anadolu’da zuhur eden eşkıyadan birini yakalayıp Âsitâne’ye getiren Abaza Hsana Ağaya serâser
kaftan giydirildiği görülmektedir (Ekim/Kasım 1648). TSMA, D, nr. 1995, s. 5/b.
261 Kâtip Çelebi, Fezleketü ‘t-Tevarih, s. 1007; Silahdar bölüğüne mensup Kapıkulu süvarilerinden
Abaza Hasan Paşanın görevden alınmasında, Türkmen voyvodalığında kalmasını istemeyen ocak
ağalarının etkisi olmuştu. Ağalık elinden alınan Abaza Hasan Paşa bu nedenle isyan etmişti. Evliya
Anadolu’daki bir Türkmen isyanını bastırarak Yeniil/Türkmen voyvodalığına getirilen Abaza Hasan Ağa260, üç senedir bu görevde olup, Özel Hediye Fikirleriler sunarak görevinin ibkasını istediği halde kabul edilmemiş ve voyvodalık Ak Ali’ye verilmişti (1651).261 Bazen de câize peşin alındığı halde tayinin gerçekleşmediği de olurdu. Selanikî’nin bildirdiğine göre önceden câizesi alınıp Mısır’da Circe beyliğine tayini emredilen Hüseyin Paşanın buraya gitmesi mümkün olmamış, görevi Lahsâ beylerbeyliğine çevrilmişti.262
Tayinlerde padişah, sadrazam ve diğer görevlilere Özel Hediye Fikirleriler sunulmasına karşılık, padişah tarafından göreve yeni atananlara Divân-ı Hümayûn’da yapılan merasimlerde her birine derecelerine göre “acemilik inamı” ya da “âdet-i acemilik’ adıyla hil’atler giydirilir, ayrıca “acemilik akçesi’ olarak bir miktar para verilirdi. Örneğin kanun üzere arz ağalarının acemilik inâmı suretine göre bâbüssaade ağasına bin altn, samur kaplı serâser kaftan, sade serâser; hazinedârbaşıya samur kaplı serâser kaftan, yüz altın; kilercibaşıya sade serâser kaftan, yüz altın; saray ağasına sade serâser kaftan ile yüz altın263; odabaşıya beş yüz altın, serâser nîmtane, kadife şalvar ve altın şemşir kabza264; darüssaade ağasına iki yüz altın ile seraser nîmtane265; Eski Saray, Galata, Paşa ve Edirne saray ağalarına yüz altın ile serâser kaftan266; has oda ağaları taşra çıktıklarında kanun üzere beylerbeyilik inâmları, silahdar ağaya üç bin, odabaşıya, çukadar ağaya, rikâbdar ağaya ve doğancıbaşıya biner altın267; hazine kethüdâsına ve kiler kethüdâsına üçer elbiselik serâser verilirdi.268 Patriklik ve voyvodalık gibi belirli sürelerle verilen görevlerin yenilenmesinde de benzer merasimler yapılır ve hil’at giydirilir; voyvodalara kuka giydirilerek tuğ ve alem teslimi yapılırdı.269
Çelebi eserinde bu Celâli isyanını ayrıntılı bir şekilde anlatmıştır. Evliyâ Çelebi b. Derviş Mehmed Zıllî, Evliyâ Çelebi Seyahatnamesi, V, s. 116-126; İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI, Osmanlı Tarihi, III/2, s. 312, 317.
262 Mustafa UZUN,”Câize”, DİA, XVII, s. 29.
263 TSMA, D, nr. 2013, s. 16/a.
264 TSMA, D, nr. 2013, s. 16/b.
265 TSMA, D, nr. 2013, s. 16/b.
266 “Her birine yüz altın ile birer serâser kaftan verilir.” TSMA, D, nr. 2013, s. 16/b.
267 TSMA, D, nr. 2013, s. 16/b.
268 TSMA, D, nr. 2013, s. 16/b.
269 H. Hümeyra ŞAHİN, Babıâli’de Uygulanan Teşrifat, s. 74-75.
Bir sancak beyine yeniden beylik ihsan edildiğinde, padişah tarafından gönderilen yeni sancak, miralem ağa vasıtasıyla ulaştırılır; bu vesileyle kanun üzere miralem ağaya at, samur kürk ve yirmi bin akçe; yanında giden mehterbaşıya iki bin ve diğer mehterlere de toplam beş bin akçe verilirdi.270 Beylerbeyiliğe tayin edilenler kendilerine sancağı teslim eden miraleme yirmi dokuz bin akçe ile bir kürk, donanmış (mükemmel) bir at; sancak beği olanlardan yüksek derecedeki sancak beğliğine geçenler, yedi bin beşyüz akçe; orta derecedeki sancak beyliğine geçenler, beş bin beşyüz ve daha aşağı derecedeki sancak beyliğine geçenler, üç bin beş yüz akçe ve birer serâser hil’at verirlerdi.271
Sadrazamların atanmalarında padişah tarafından kendilerine divân atı gönderilir, tuğ ve alem teslimi yapılırdı. Ayrıca tebrik maksadıyla darüssaade ağası ve valide sultan tarafından donanmış at ve samur kürk gönderilirdi.272
İç halkının kanun-ı kadîm üzere acemilik Özel Hediye Fikirlerileri273, has odalılara on altışar bin; hazinelilerin her birine dört bin sekiz yüz274, kilerlilere dörder bin, seferlilerin her birine üç bin altı yüz, kapı oğlanlarının her birine yedi bin beş yüz, zülüflü ağalara beşer, büyük odalı, küçük odalı ve teberdarların her birine dört yüz seksen akçe olarak verilirdi.275
Bostancıbaşının taşraya görevlendirilmesinde kanun üzere yeni olan bostancıbaşıya ve kethüdâya ve haseki ağaya verilmesi gereken acemilik inâmı suretine göre bostancıbaşıya serâser kaftan ve hezarân değnek; kethüdâya on iki mutalla tülbent (dülbend), mücevveze ve nacak; haseki ağaya ibrişim seccade, bir çift abdest makremesi ve gümüş yarak verilirdi. 276
Koçibey Risalesi, s. 115.
271 İsmail Hakkı UZUNÇARŞILI, Osmanlı Devletinin Saray Teşkilâtı, s. 389.
272 H. Hümeyra ŞAHİN, Bâbıâlî’de Uygulanan Teşrifât, s. 72-73.
273 TSMA, D, nr. 2013, s. 17/a
274 “Mukademmâ birkaç oğlan cem’ oldukça arz olunurdu. Bin altmış üç tarihinde her oğlan geldiği ki
altmışar guruş verilmek bâbında hatt-ı hümayûn-ı saadetmakrun ihsan olunmuşdur.” (1652/1653).
TSMA, D, nr. 2013, s. 17/a.
275 TSMA, D, nr. 2013, s. 17/a.
276 TSMA, D, nr. 2013, s. 17/b.
277 TSMA, D, nr. 2013, s. 17/b.
Silahdarlıktan rikâbdarlığa çıkan kişiye ağalık inâmı olarak kadife kaplı altın şemşir verilirdi.277 Doğancıbaşının acemilik inâmı kadife kaplı sevadkârî gümüş kılıç, kadife nîmtane ve kadife şalvar idi. 278
Av ağalarının (çakırcıbaşı, şahincibaşı, atmacacıbaşı), büyük ve küçük mirahur ağaların acemilik inâmları birer kadife nîmtane ve kadife şalvar idi.279
Acemilik inâmı olarak verilecek eşyalar, mevcutsa Enderûn Hazinesi’nden verilir; olmayanlar satın alınırdı. Örneğin; 15 Ocak 1696’da Silahdar Hasan Ağanın acemiliği için bir adet elmas ile süslü altın hançer, Sabık Darüssaade Ağası Nezir Ağanın hazine için seçilen eşyasından verilmişti.280 1 3 Kasım 1695’te Ali Ağa rikâbdar olduğunda acemilik için ihsan edilen altın kılıç, aynı ay içinde Sabık Darüssaade Ağası İsmail Ağanın hazineye konulan eşyalarından verilmişti. Yine aynı eşyadan olmak üzere bir altın kılıç da Kasım/Aralık 1710’da (Şevval 1122) Mehmet Ağanın hazine kethüdâlığına getirildiğinde kendisine acemilik Özel Hediye Fikirlerisi olarak verilmişti.281 Rikâbdar Ali Ağaya acemilik Özel Hediye Fikirlerisi olarak verilen bir altın hançer de sabık Darüssaade Ağası Nezir Ağanın hazineye konulan eşyalarından seçilmişti. 282 6 Mart 1704’te Silahdar İbrahim Ağanın acemiliğinde verilen büyük gümüş şamdan ve gümüş makas IV. Mehmet’in kızı Fatma Sultanın metrûkâtından gelen eşyalardan verilmişti.283

L. Hazine (Vergi) İrsalinde Özel Hediye Fikirlerileşme
TSMA, D, nr. 2013, s. 17/b. TSMA, D, nr. 2013, s. 19/a. TSMA, D, nr. 15, s. 7/a. TSMA, D, nr. 15, s. 5/b. TSMA, D, nr. 15, s. 6/a. TSMA, D, nr. 15, s. 52/b.

Osmanlı Devleti’nde yüksek gelirli beylerbeyilikler ve tâbi devletlerin idarecilerinin muayyen vergilerini merkeze gönderirken bazı Özel Hediye Fikirlerileri de beraberinde göndermeleri âdettendi.
1. Merkeze Bağlı Eyaletler a. Şam
Vergileri Hass’a bağlı olan eyaletlerden Şam, Kilâr-ı Has’a her sene şeker hazinesi irsaliyesini ve beraberinde bazı Özel Hediye Fikirlerileri gönderirdi. Şam hazinesinin gelişi için merasim düzenlenir, Şam beylerbeyinin hazine ve Özel Hediye Fikirleri getiren on adamına kanun üzere bir kârhâne ve dokuz hil’at giydirilirdi.284 On kişiden fazlasına hil’at giydirilmezdi.285
284 TSMA, D, nr. 1995, s. 8/b; TSMA, D, nr. 2013, s. 33/a.
285 “Şam Hazinesi gelip dâhil-i hazine oldukda kanûn üzere giydirilen kaftanlardır. Kârhane 1, hil’at
kaftan 9. On adamdan ziyadeye giydirilmez.” TSMA, D, nr. 2013, s. 33/a.
286 TSMA, E, nr. 3960/29.
287 Şarap, içecek şeyler.
288 TSMA, E, nr. 3960/29.
Özel Hediye Fikirleriler padişah, haseki sultan, şeyhülislam, veziriazam, vüzerâ, defterdar, mirahur, hazinedâr, vekil-i harç, divân kâtibi, baltacılar kethüdâsı, çadırcı ve sair ağalar gibi kişilere de gelirdi. Bu Özel Hediye Fikirleriler genellikle Şam’da yetiştirilen ve o bölgeye has yiyeceklerden oluşurdu. Kimlere ne kadar Özel Hediye Fikirlerinin gideceği bir listeye kaydedilir ve dağıtım buna göre yapılırdı. Listenin başına “Defter-i irsailiye-i hazine-i şeker bera-yı kilâr-ı has-ı hümâyûn ma’ Özel Hediye Fikirleri-i veliyünniam hazret-i sahib-i devlet’ yazılır ve önce padişaha verilecek Özel Hediye Fikirleri “Bera-yı hazret-i padişah-ı alempenah” başlığıyla kaydedilirdi. Daha sonra sırasıyla haseki sultan, şeyhülislam, sadrazam ve diğer görevlilere gidecek Özel Hediye Fikirleriler yazılırdı.286 Padişah için iki yük Hama şekeri, üç yük şerbet (eşribe), yedişer yük üzüm ve Şam kayısısı, üç yük Şam ka’ki (meyve kurusu); Haseki Sultan için Hama nebatı, bir denk ve iki kavanozdan oluşan şerbet287, birer denk üzüm, Şam kayısısı, Şam ka’ki ve bir bohça giyecek (esbap) gönderilirdi. Şeyhülislam için, iki kap Hama nebatı, iki kavanoz eşribe, birer denk üzüm ve Şam kayısısı idi. Sadrazama da benzer Özel Hediye Fikirleriler giderdi. Bunlar dört kap Hama nebatı, dört kavanoz eşribe, birer denk üzüm, Şam kayısısı ve Şam ka’ki idi.288 Bu Özel Hediye Fikirlerilerden çeşitli miktarlarda defterdar, mirahur gibi vezir rütbesindeki diğer görevlilere de hazırlanırdı. Hazinedâr, kâtip kethüdâsı, vekil-i harç, divân kâtibi, baltacılar kethüdâsı ve çadırcı gibi daha düşük rütbedeki görevlilere ise diğerlerinin Özel Hediye Fikirlerilerinden daha farklı bohçalar hazırlanır; Şam’a özgü yiyecekler ya az miktarda konur ya da hiç konulmazdı. Mesela Osman Kethüdânın kâtibi Mehmet Efendiye değerli kumaşlardan yapılmış giyecekler; Gürcü Nebi Ağaya atlas kaftan, mukaddem kuşak ve bir kap nebat; Çadırcı Hasan Çelebiye mukaddem kuşak ve giysiler; divân kâtibine kaftan, zıbın, kuşak, iki kap nebat ve bir kavanoz eşribe; Tavşan Ağaya, Şaban Ağa ve Bayram Ağaya ikişer elbiselik darayî ve ikişer mukaddem kuşak gibi Özel Hediye Fikirleriler konmuştu.289
Şam defterdarları da padişaha ve vüzerâya Özel Hediye Fikirleriler verirdi. 1671/1672’de (H. 1082) vezir rütbesinde bir kişiye Şam defterdarından iki sandık kayısı, iki sandık üzüm, iki sandık zeytin, iki sandık ka’k, ve beş yük şeker gibi Özel Hediye Fikirleriler geldiği görülmektedir.290 Başka bir kayıtta Şam valisi İbrahim Paşanın aynı kişiye bir baş (re’s) kır kısrak291 ve bir başka kayıtta ise iki baş kır at, sırmalı eyer, dikdik, beş Keşmir şalı, beş Hint kutnusu, beş köse destar ve beş Gücerat atlası Özel Hediye Fikirleri ettiği görülmektedir. 292