Sevgiliye Hediye Fikirleri

Sevgiliye Hediye Fikirleri İnsan ilişkilerinde olumlu roller oynayan Sevgiliye Hediye Fikirleri bir tanıma göre, “İnsanların önemli günlerini hatırlatmak ve dostluğu belirtmek için verilen şeyler”1, bir başka tanıma göre, “Sevgi veya saygı ifadesi olarak karşılıksız verilen şey, armağan.’2 anlamına gelmektedir. Arapçada “Yol göstermek, doğru yola iletmek.’ manasındaki hidayet kökünden türeyen “Sevgiliye Hediye Fikirleri” kelimesinin isim olarak kazandığı anlam, yol göstermenin temelinde bulunan lutûf ve iyilikle yakından ilgilidir.3 Farsça “pîşkeş” sözcüğü de “Sevgiliye Hediye Fikirleri, armağan.’ anlamındadır.4 Kelimenin Türkçe karşılığı olan armağan ise “birini sevindirmek, mutlu etmek için verilen şey, ödül, bağış, ihsan’ anlamlarına gelmektedir”5. Bütün bu tanımlar da gösteriyor ki “karşılıklı olarak Sevgiliye Hediye Fikirleri alıp verme”6 yani “Sevgiliye Hediye Fikirlerileşme” yoluyla kişiler aslında duygu ve düşüncelerini ifade etmektedirler. Bu bağlamda Sevgiliye Hediye Fikirlerileşmede sembolik bir iletişim dili, dolayısıyla bir sosyal bağ kurma, bu bağları güçlendirme ve onur kazanma söz konusudur.

Sevgiliye Hediye Fikirleri kavramı, farklı bilim dallarınca farklı açılardan ele alınmıştır. Bir mübadele biçimi olarak Sevgiliye Hediye Fikirleri değiş-tokuşu ekonomik ve siyasal amaçlarla yerine getirilen bir kültür unsuru olması bakımından iktisadî antropolojinin temel konusunu oluşturmuştur. Buna göre daha çok akrabalık biçimindeki insan ilişkilerinin egemen olduğu toplumlarda bir anlamlılık kazanmaktadır. Sevgiliye Hediye Fikirleri alıp vermenin, bu toplumlarda toplumsal yaşamın ve kurumların tüm yönlerinde ifadesini bulduğu ve dinî, ahlâkî ve ekonomik yaşamda Sevgiliye Hediye Fikirlerinin yerinin önemli olduğu düşünülmektedir.7 Sevgiliye Hediye Fikirleri verme eylemini, toplumsal ve ekonomik boyutlarıyla, sosyal gerçeklik olarak inceleyen antropologlar, Sevgiliye Hediye Fikirleri alış-verişinin bu topluluklarda eşit düzeyde ekonomik ve sembolik anlam içerdiği sonucuna ulaşmışlardır.
Antropologlara göre, Sevgiliye Hediye Fikirleri “potlaç” sözcüğünde karşılık bulur. Potlaç ise “kendini mahrum etme” olarak adlandırılabilen, klan şefinin yiyecek ve nadide mallardan en fazla miktarda vermek suretiyle ötekilerden daha cömert olduğunu göstermeye çalıştığı kutlamaların, konukları ağırlamanın ve misafirperverlikte yarışmanın önemli bir unsurudur ve bu kutlamalarda toplumsal saygınlık Sevgiliye Hediye Fikirlerilerle dışa vurulur.9 Psikolojik antropolojide ise “potlaç’ın törenlerdeki uygulamaların, zenginlik ve soyluluğun göstergesi olduğu vurgulanır.10

Sevgiliye Hediye Fikirleri, iktisadî antropolojide “yeniden dağıtım sistemleri’ içinde ele alınır.11 Buna göre, bir tür değiş-tokuş olan yeniden dağıtımda, malların bir merkezde toplanıp burada düzenlenmesi, sayılması ve yeniden dağıtılması söz konusudur. Bu süreçte iktidar kullanımı da söz konusudur. Bir tür hükümet kurulmasını destekleyecek düzeyde artı değer oluşturan toplumlarda, Sevgiliye Hediye Fikirlerileri, bağışlar, vergiler ve savaş ganimetleri, bir şef ya da bir liderin denetimi altındaki depolarda toplanır ve buradan yeniden dağıtılır.12 Liderin bu geliri halka dağıtmasında üç neden vardır. Birincisi servet ve cömertlik gösterisiyle iktidarını sürdürmektir; ikincisi, kendi liderliğini destekleyen insanlara istediklerini vererek bir hayat standardı sağlamaktır, üçüncüsü ise gösterişli ziyafetler düzenleyip davetlilere değerli Sevgiliye Hediye Fikirleriler vererek güven sağlamak ve diğer grupların liderleriyle ortaklıklar kurmaktır.13
Kültürel antropolojide bu tür Sevgiliye Hediye Fikirleriler “Saygınlık Kazanmak Amaçlı Servet Dağıtım!’ başlığı altında ele alınır. Zamanlarının önemli bir kısmını geçime yönelik etkinliklere ayıran toplumlarda, kişiler arasında fazla bir zenginlik farkı olmaz; çünkü çeşitli kültürel mekanizmalar ve karşılıklılık ilişkisi, bu servet birikimlerini topluma eşit olarak dağıtmaya çalışır. Sınıflı toplumlarda ise artı değerler fazladır ve varlıklılarla yoksullar arasındaki uçurum çok derin olabilir. Bu toplumlarda, toplumsal saygınlık amaçlı abartılı gösteriler (abartılı tüketim) zenginliğin dağıtılmasının altında yatan güçlü bir güdüdür. “Prestij ekonomisi’ adı verilen bu ekonomide, sanayileşmiş toplumlardaki abartılı tüketimden farklı olarak, amaç başkaları elde edemesin diye mal biriktirmek değildir. Tam tersine, burada amaç, başkalarına vererek saygınlık kazanmak için servet biriktirmektir.14
Diğer taraftan sosyolojik ve psikolojik bileşenleri bulunan Sevgiliye Hediye Fikirlerileşme konusuna sosyologlar daha çok sosyal sorumluluk, karşılıklılık ve içinde yaşanılan toplumdaki diğer bireylere bir şeyler verme normunun bir yansıması olarak yaklaşmışlardır. Sosyal psikolojide ise bu eylem, Sevgiliye Hediye Fikirleriyi verenin hem kendisini hem de karşı tarafı nasıl algıladığını ifade etmeye çalıştığı karmaşık bir süreç olarak ele alınmıştır.15
William A. HAVILAND vd., Kültürel Antropoloji, (çev. İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu), İstanbul 2008, s. 406-407; Marshal SAHLINS, Taş Devri Ekonomisi, 184-185; İ. Banu DOĞAN, Tarihöncesinde Ticaret ve Değiş Tokuş, İstanbul 2008, s. 39, 79.
14 William HAVILAND vd., Kültürel Antropoloji, s. 381-391; İ. Banu DOĞAN, Tarihöncesinde
Ticaret ve Değiş Tokuş, 92-93.
15 Müjdat ÖZMEN, “Yeni Tüketicinin Sevgiliye Hediye Fikirleri Verme Davranışı”, s. 155.
Bu konuda Marcel Mauss’un “The Gift” adlı eseri Türkçeye “Hibe” olarak çevrilmiş ve ayrıca Sevgiliye Hediye Fikirleri konusuna “Sosyoloji ve Antropoloji” adlı eserinin bir bölümünde bu konuyu yeniden ele almıştır. Marcel MAUSE, The Gift (The Form and Reason for Exchange in Archaic Societies) Routledge, New York & London 2000; Marcel MAUSS, Hibe: Arkaik Cemiyetlerde Mübadelenin
Sosyolog Marcel Mauss’a göre ise Sevgiliye Hediye Fikirleri isteğe bağlıdır ama aynı zamanda bazı yükümlülükleri de beraberinde getirir.16 Her ne kadar formel bir sözleşmeye bağlı olmasa da Sevgiliye Hediye Fikirleri nin karşılığı vardır. Bu karşılık gelenek, güven, şeref gibi toplumsal kurallara bağlı olabildiği gibi güç, yarışma, diğerine üstün çıkma amaçları da taşıyan onur ve saygınlık arayışından kaynaklanan bir zorunluluk da olabilir.17 Marcel Mauss’un “verme, alma ve karşılık verme’ olarak adlandırdığı Sevgiliye Hediye Fikirleri döngüsü toplumsal ilişkide bulunma zorunluluğu olarak görülebilir; çünkü ister istemez çoğu kez Sevgiliye Hediye Fikirleri nin maddî ve manevî bir karşılığı vardır.18 Mauss, Sevgiliye Hediye Fikirlerilerin bir istem olmayıp, toplumsal zorunluluklar ağının bir parçası olduğunu belirtmiştir. Yani, Sevgiliye Hediye Fikirleri vermek ve almak, toplumsal yapıda zorunluluğu temsil eder. Mallar Sevgiliye Hediye Fikirleri yoluyla değiş-tokuş edilir. Sevgiliye Hediye Fikirleri alış-verişi, kuramsal olarak gönüllüdür. Fakat gerçeklikte, bir zorunluluk altında alınıp verilir. Mauss, “karşılıklılık’ kavramını kullanmaktadır. Her türlü alış-veriş ve paylaşma, karşılıklı olmak zorundadır. Sevgiliye Hediye Fikirleri alış-verişi gibi duygusal ilişkilerde bile bilinçaltı bir karşılık bekleyiş vardır.19