Şifalı Doğal Taşlar

Şifalı Doğal Taşlar Bir fabrika üretim kontrol sistemi (FÜK) oluşturulmalı ve bu sistem belgelendirilmelidir. Fabrika Üretim kontrol sistemi, ürünün iç kontrolü için işlemlerden ibaret olmalı, fabrika üretim kontrolü sırasında Şifalı Doğal Taşlar yapılan deneylerin sonucları geometrik özellikleri ve kaplama için kullanılan Şifalı Doğal Taşlarlarla ilgili özellikler imalâtçı tarafından beyan edilen değerlerde uygun olacak şekilde satışa sunulan ürünleri temsil etmelidir .
Taşın işlenmesi esnasında başlangıçtaki malzemeye göre ham plâkanın özelliklerinde muhtemel değişiklikler varsa (meselâ; işlem tipine bağlı olarak işlem sonucunda oluşan değişiklikler veya doğal delikler, kırıklar, çatlaklar ye benzerlerinin bulunduğu ürünlerdeki bu tip kusurların tamir edilmesi (yamanması) ile oluşan değişiklikler nedeniyle) bu durum, fabrika üretim kontrolü içerisinde göz önünde bulundurulmalıdır.

Dahili kontrol, düzenli kontrol işlemlerinden ve kontrol malzemelerinin, donanımının, üretimde uygulanan işlemler ve mamul üzerinde yapılan deneylerden ibaret olmalıdır. Deneyler ve muayene için yapılan kontroller aşağıdaki çizelgeye uygun olmalıdır. Fabrika üretim kontrolleri sırasında yapılan deneylerin sonuçları, beyan edilen özelliklere uygunluğu göstermelidir.
Tablo 6.3
Fabrika Üretim Kontrolündeki İnceleme Sıklığı

Özellikler Kontrol Sıklığı Uygulanacak Deney Metodu
Geometrik Özellikler (Görünüş) Üretilen her partied(boyut veya üretilen bir partinin miktarı, göz önüne alınan plakaların teslimat miktarları ve günlük üretim miktarı referans alınarak) EN 13373 Gözle İnceleme
Eğilme Dayanımı Su Emme ve/veya görünür yoğunluk ve açık gözeneklilik
(Başlangıç malzemesinde yapılan deneyler nihai ürün için önemli olup imalatçı tarafından referans olarak kullanılabilir) FÜK’ e uygun olacak şekilde en azından her 2 yılda bir EN 12372 veya En 13161 EN 13755 ve/veya EN 1936
Petrografik İnceleme Saplama Deliğinde Kırılma
Yükü
Yangın Karşısındaki Davranışı (Gerekli olduğunda) Kılcal Etkiyle Su Emme Dona Dayanım Isıl Şok Direnci Su Buharı Geçirimliliği FÜK’e uygun olacak şekilde en azından her 10 yılda bir EN 12407 EN 13364 EN 13501-1 EN 1925 EN12371
EN 14066 EN 12524 ve/veya EN ISO
12572
6.6.5 Numunelerin Alınması

Şifalı Doğal Taşlar numunelerinin işletmelerden veya yapılardan alınması için sevk edilen dogal taş mamulü, bir yapıda hemen kullanılacaksa, yapılardan numunenin alınması gerekli olabilir. Numune almanın amacı, bütün yığının ve yığındaki değişikliklerin ortalama özelliklerini temsil edecek nitelikte bir numune elde etmektir.
Açıklanan numune alma metodlarında elle uygulanan işlemler esas alınmıştır. Tarif edilen metodlar, yapılar ve inşaat mühendisliği uygulamalarıyla bağlantılı olarak sınırlandırılmıştır. Numune alacak personelin belirtilen metodların uygulanmasıyla ilgili olarak eğitilmiş olmaları önemlidir.
Anlaşmazlık durumunda veya deneyler birden daha fazla kuruluşta yapılacaksa, ilgili bütün kısımlardan temsili numune alınmasının uygunluğu gözlemlenmeli ve numune alınacak kısımların sayısı üzerinde önceden mutabakata varılır.
Numunenin dikkatlice alınması ve numunenin, deney sonuçlarının güvenilir olması için gerekli olan bir ön şarttır. Yığının doğal farklılıklarının iyi bir şekilde tahmin edilmesiyle uygun sayıda numune alınabilir. Numune konusunda bilgilendirilmelidir. Alınacak numunelerin sayısı ve büyüklüğü deney metotlarına bağlıdır. Deney numunelerinin sayısı ve büyüklüğü ilgili deney metodlarında verilmiştir.
Aşağıdaki bilgiler dikkate alınarak numune alınmadan önce bir numune alma planı hazırlanmalıdır;
– Şifalı Doğal Taşlar  tipi (EN 12670),
– Deneyle tayin edilecek özelliklerin bir listesinin de bulunduğu numune alma gerekçesi,
– Numune alınan yerlerin konumu,
– Numunelerin yaklaşık büyüklüğü,
– Numunelerin sayısı,
– Numune almada kullanılan cihazlar,
– Numune alma metotları,
– Numunelerin işaretlenmesi, ambalajlanması ve sevkiyatı.
Şifalı Doğal Taşlar tan numune almak amacıyla uygun herhangi bir kesme cihazı kullanılabilir. Bununla beraber, karot almaya uygun bir makinenin de kullanılması mümkündür.

6.6.6 Numune Alma Metodları

Numune alma metodları, ocak, tesis veya yapıda çalışan numune alacak personelin dikkatli davranmasını gerektirir. Bu konudaki güvenlik ve çalışma talimatlarına uyulmalıdır.

Şifalı Doğal Taşlar ocaklarından numune, deneyimli ve yetkili uzmanlar tarafından alınmalıdır. Ocaklardan numune almanın esas amacı, Şifalı Doğal Taşlarların özelliklerinin, yapısındaki değişimlerin, bu değişim aralığının ve ortalamasının, dokusu, jeolojik yapısı ve işletme şartlarının önceden tahmin edilmesini sağlamaktır.

2. Kayaç Kütlesinden Numune Alma

a) Numunelerin anizotropi ve dizilimlerinin tanımlanması, yapılan araştırmalar,
numunenin genelinde görülemeyen doku ve jeolojik yapıyı belirgin bir şekilde açıklıyorsa
(stratigrafi, masif tabakalanma, laminasyon, dilinim veya rift) numune uygun olarak
işaretlenir.
b) Petrografik analiz için numune alma, Fetrografik analiz için alınacak el numuneleri, mineral bileşimi, dokusu ve jeolojik yapısıyla ilgili kayacı tanımlayan bütün farklılıkları ve değişiklikleri gösterecek şekilde alınmalıdır. Sondajla alınan numuneler de (karot veya parçalar) kullanılabılır. Ayrıca, yeni alınan numuneler bozuşma etkilerini belirleyebilmek için de kullanılmalıdır.
c) Fiziksel deney için numune alma, petrografık analiz sonuçları ve gerekli deney metodlarına bağlı olacak şekilde yeri ve sayısı belirlenmiş numune blokları, fiziksel deneylerde kullanılmalıdır. Numune blokları, yaklaşık olarak 0,40 m x 0,25 m x 0,25 m boyutlarında veya alınan numunen iri taneli ve/veya büyük gözenekli bir kayaçsa daha büyük boyutlarda olmalıdır . Daha büyük Şifalı Doğal Taşlarlardan numunelerin küçük çaplı bir patlatma işlemiyle alınması tavsiye edilir. Numunelerin ana gövdeden çıkarılması esnasında, uygulamaların numune bloklarında herhangi bir kılcal çatlak görülmeyecek şekilde yapılması sağlanmalıdır. Kullanılacak numuneler, numunelerin sayısı ve büyüklüğü, ilgili deney metoduna bağlı olarak ham bloklardan, plakalardan veya ebatlandırılmış taşlardan da kesilebilir.
Şifalı Doğal Taşlar  mineral bileşimi, dokusu ve jeolojık yapısı ile ilgili özellikte deneye tâbi tutulacak malzemeden (plâkalar, boyutlandırılmış taşlar gibi) kullanıma esas olan özellikleride hesaba katılarak alınmalıdır.

4. Yapılardan Numune Alma

Temsili bir numune elde etmek amacıyla, gözle görülebilen herhangi bir farklılık dikkate alınarak, numune alınacak noktalar seçilmelidir. Gerektiğinde, alınan tek bir plâkada mekanik özelliklerin yerinde tayin edilmesi yeterli olacaktır. Numunenin yapıdan alındığı yer belirtilmelidir.
6.6.7 Deneyler
İç mekân duvar ve taban kaplamalarında kullanılan Şifalı Doğal Taşlarlarla ilgili;
• Yangına karşı davranışı (yangınla ilgili gereklilikler için kullanılması amaçlandığında)
• Tehlikeli maddelerin açığa çıkması (ilgiliyse), su buharı geçirimliliği (yalnızca su buharı kontrolünün gerekli olduğu ürünlerde)
• Eğilme dayanımı (yalnızca tavanlarda kullanıldığında, sabitlemeye karşı direnci (ilgiliyse)
• Havadan doğrudan ses yalıtımı (görünür yoğunluk) (akustik yalıtım özelliğiyle ilgili kullanımı söz konusu olan ürünler için)
• Isıl direnç (görünür yoğunluk) (ısı yalıtım özelliğiyle ilgili kullanımı söz konusu olan ürünler için)
• Dayanıklılık
Dış mekân duvar ve taban kaplamalarında kullanılan Şifalı Doğal Taşlarlar için;
• Yangına karşı davranışı (yangınla ilgili gereklilikler için kullanılması
amaçlandığında)
• Tehlikeli maddelerin açığa çıkması * (ilgiliyse)
• Su buharı geçirimliliği (yalnızca su buharı kontrolünün gerekli olduğu ürünlerde)
• Mekanik dayanım (eğilme dayanımı gibi, ilgiliyse)
• Sabitlemeye karşı direnç (ilgiliyse)
• Isıl şok direnci (malzemeye bağlı ve ilgili olduğu durumda)
• Havadan doğrudan ses yalıtımı (görünür yoğunluk) (akustik yalıtım özelliğiyle ilgili kullanımı söz konusu olan ürünler için)
• Isıl direnç (görünür yoğunluk) (ısı yalıtım özelliğiyle ilgili kullanımı söz konusu olan ürünler için)

6.7 CE İşareti Kullanımı

İmalatçı veya EEA dahilinde yerleşik bulunan yetkili temsilcisi, CE işaretinin eklenmesinden sorumludur. Plakalarda bulunan CE işareti, ambalâj üzerinde veya birlikte bulunduğu ticari dökümanlar (mesela teslimat notu) üzerinde gösterimeli ve aşağıda verilen bilgiler, CE işaret sembolü ile birlikte bulunmalıdır.

Tablo 6.4
İç Cephe Kaplamasında Kullanılan Plâkalar İçin Örnek

Özellikler Beyan Edilen Değerler Deney Metodu
Yangın karşısındaki davranışı Sınıf A1 Deney yapılmaksızın
(değiştirildiği
şekliyle 96/603/EC kararı)
Eğilme dayanımı Beklenen en düşük değer, ortalama değer ve standard sapma, MPa EN 12372 veya EN 13161
Sabitlemeye karşı direnci Beklenen en düşük değer, ortalama değer ve standard sapma, N EN 13364
Su buharı geçirgenliği NPD EN ISO 12573 veya EN 12524
Görünür yoğunluk ‘den…. ‘e kg/m3 EN 1936
Tablo 6.5
Dış Cephe Kaplamasında Kullanılan Plâkalar İçin Örnek

Özellikler Beyan Edilen Değerler Deney Metodu
Yangın karşısındaki davranışı Sınıf A1 Deney yapılmaksızın (değiştirildiği
şekliyle 96/603/EC kararı))
Eğilme dayanımı Beklenen en düşük değer, ortalama değer ve standard sapma, MPa EN 12372 (yeya EN 13161)
Sabitlemeye karşı direnci Beklenen en düşük değer, ortalama değer ve standard sapma, N EN 13364
Dona dayanım – 12 çevrim sonrasında eğilme dayanımındaki değişiım % olarak verilir, veya -Oluşan kırılma-dağılma öncesindeki çevrimlerin sayısı EN 12371
Su buharı geçirimliliği NPD EN ISO 12573 veya EN 12524
Isıl şok direnci 20 çevrim sonrasında: – Kütle kaybı yok – Dinamik elastiklik modülündeki azalma < %6 (= ….) EN 14066
Görünür yoğunluk ‘den…. ‘e kg/m3 EN 1936
Türkiye’de Şifalı Doğal Taşlarla ra yönelik olarak akredite edilecek en az bir-iki laboratuar ve/veya kuruluş tüm Şifalı Doğal Taşlar sektörüne hizmet verecek ve Şifalı Doğal Taşlar ürünlerin hem iç hem de dış pazarda ticaretinde firmalara en uygun hizmeti sunabilecektir. Bu tip akredite kuruluşların bir an önce hayata geçirilmesi zorunluluk olarak görülmekte bu konuda biraz geç kalınmış olması da ayrıca dez avantaj olarak karşımızda durmaktadır.
Türkiye, dünya üretiminde % 10’luk bir paya sahip ve Şifalı Doğal Taşlar ticaretinde dünyada % 10 lük payla 1 milyar $’lık ihracata sahip bir ülke konumundadır. Yapılan üretim projeksiyonlarında 2025 yılında dünya Şifalı Doğal Taşlar üretiminin 85 milyon tondan 320 milyon mertebesine çıkacağı düşünülecek olursa ve bugün için AB Şifalı Doğal Taşlar üretim payının dünya üretimi içerisinde sahip olduğu % 25’lik payın 2015 yılında % 7’lere düşeceği tahminlerine karşı Türkiye’nin sahip olduğu Şifalı Doğal Taşlar rezervi ve üretim kapasitesini göz önünde bulundurarak gerekli ihtisas kuruluşlarının oluşturulmasına hız verilmesinde büyük yarar olduğu düşünülmektedir .