Şifalı Suların Oluşumu

Şifalı suların teşekkülü hakkında çeşitli teoriler ortaya atılmıştır.Bu teorilerden önemlileri aşağıda özetienmiştir(Cici, 1982., Erguvanlı, 1973.).

Şifalı Sular

a-)İnfîltrasyon Teorisi: Bu teoriye göre kaynak ve yeraltı sulan meteor sulanyla beslenmektedir. Meteor sulan, yeryüzündeki geçirgen tabakalardan süzülerek ve geçirgenliği olmayan çatlaklardan aşağıya inmek suretiyle oluşmaktadır. Bu sular; içerdikleri mineralleri geçtikleri formasyondan, ısısını da yerin derinliğinden almaktadır.

Adams’a göre 18000 m’ ye, King’e göre ise 30000 m derinliğe kadar arzın dış kabuğunu oluşturan litosfer tabakasında su hareket edebilir. Jeotermik dereceye göre de 12000 m derinlikte kritik sıcaklık ve basınca vanncaya kadar su sıvı halde kalabilir.

b-)Kondensasyon Teorisi: 1902 yılında Viyanalı Jeolog E.SUESS tarafından ortaya atılmıştır. Buna göre; yerin derinliğinden kaynaklanan yüksek sıcaklık ve basınç aranda H₂ gazı ile atmosferdeki oksijenin birleşmesiyle oluşmaktadır. E.SUESS 1902 yılında, A.GUTİER 1905 yılında bu sulara juvenil sular diye isimlendirmiştir.

1924 yılında R.SOSMAN 1000 m kalınlığındaki bir magma tabakasının ağırlığının % 5′ i nispetinde su içerdiğini bu magma tabakasının bir milyon yılda soğuması ile dünyamızın yüzeyine 1 km² alana dakikada 23,8 İt juvenil su vereceğini hesaplamıştır(Cici, 1982).

Bilim adamlan volkanik menşeü sular hakkında çeşitli fikirler ortay atm’şlardır. Hatta bazdan magmanın hiç su ihtiva etmediğini savunmuşlardır. Volkanların dışan arıklan sular vadoz kökenli olduğunu belirtmişlerdir. Fransız vülkanolojistlerinden Fouque 1865 yılında Etna yanardağı erüpsiyonunda 11000 m³ mertebesindeki suyun, Locroix Martinik’teki meşhur Pele yanardağının ortaya çıkardığı siyah dumanların içerdiği aşın miktardaki su buharının volkan yakınlarından teminin imkansız olduğunu belirtmiştir. Buna göre volkanların dışarı arıklan duman ve erimiş lavların büeşiminde juvenil menşeli suyun bulunduğu kabul edilmektedir(Cici, 1982).

Şifalı suların oluşumunu CASTER 1960 yılında yaptığı bir çalışmada iki guruba ayırmıştır.

|. Gravite sonucu oluşan sular

2. Gravite dışmda başka sebeblerden dolayı oluşan şifalı sular. Gravite ile oluşan sular daha fazladır. Bu teoriye göre de oluşumlan bakımından 3 sınıfa ayrılırlar.

a-) Vadoz (Jeotermal) Sular b-)Juvenil sular c-)Kanşık sular

a-)Vadoz kökenli sular: Bunlara basınçlı sular da denir. Yeryüzündeki sulann, yerçekimi sonucu, fissür, çatlak, fay ve diğer süreksizliklerden sızarak yerin derinliklerine gitmesi orada ısınıp sıcaklık kazanarak ve herhangibir yolla tekrar dışan çıkmasıyla oluşur.

Bu olay A.LAUNAY tarafından termosifon teorisiyle açıklanmıştır. Şekilde görüldüğü gibi suyun sıcaklığı indiği derinliğe bağlıdır. Çok sıcak olması çok derinden geldiğine işarettir. İçindeki mineraller de suyun nasıl bir yerden geçtiği hakkında bize bilgi verir(Cici, 1982., Erguvanlı, 1973., Aslan, 1995).

b-)Jüvenfl veya magma tabakasından gelen derin orijinli sular: Yer kabuğunun derinliklerinden yeryüzüne ilk defa çıkan sulara denir. Bunlara bakire sular da denmektedir. Bunların ilk defa yeryüzüne çıkması oldukça önemlidir. Genelikle bunlar sıcak sulardır. Her zaman sıcak olmasıda gerekmez, bazen soğuk su da olabilir. Önemli olan suyun ilk defa yeryüzüne çıkması olayıdır. Juvenil menşeli sular da kendi aralarında 3 guruba ayrılırlar (Cici, 1982., Erguvanlı, 1973., Aslan, 1995).

i-)Mağma içerisinde bulunan su, magmanın kristalleşmesi sonucunda ortamdan dışarı atılır.

ii-) Volkanik sular: Volkanik bölgelerde oluşan derin menşeli sulardır. Volkanların kenarlarında bolca şifalı sulara rastlaması bu fikri doğrular mahiyettedir. İlk defa 1847 yılında LAUMAN bunlara volkanik sular adını vermiştir. Üzerinde araştırma yaptığımız özelikle Karaali Köyünde çıkan termal su da Tektek Dağlan eteğinde Karacadağa yakın oluşu sebebiyle bu suya da volkanik sular gurubuna koyabiliriz.

iii-)Sentez sulan E.SUESS, 1903 yılarında yaptığı bir çalışmada arzın derinliklerinden gelen H₂ gazı ile atmosferden gelen 0₂> nin yüksek basmç ve sıcaklıkta birleşmesiyle oluştuğunu belirtmiştir. Ancak bu tür sulara az rastlanır(Cici, 1982., Erguvanh, 1973)..
Dünyanın çeşitli yerlerine bakıldığı zaman juvenil kökenli sıcak suların daha ziyade volkanik bölgelerde, vadoz kökenli sularında fisür, çatlak, fay ve kıvnmh orojenik bölgelerde oluştuğu gözlenmiştir(Aslan, 1995., Cici, 1982., Erguvanlı, 1973).
c-) Kanşık Sular: Yerin derinliklerinden gelen bakire veya juvenil sular ile yeryüzünden aşağılara doğru sızan vadoz sular değişik ortamlarda birleşerek tekrar yeryüzüne çıkabilirler. Bunlar sıcak sular olduklan gibi soğuk maden sulan da olabilirler.