KAHVERENGİ AKİK TAŞI

Dünya kaliteli Kahverengi Akik Taşı rezervlerinin yaklaşık %14 ‘üne sahip olduğumuz dikkate alındığında Türkiye’nin maden rezervlerinin zenginlik sınıflandırılmasında Kahverengi Akik Taşı açısından oldukça zengin bir bölgedir.

Kahverengi Akik Taşı

Türkiye’de Kahverengi Akik Taşı rezervleri konusunda kesin rakamlar vermek mümkün değildir. Bu konuda çalışma yapan MTA Genel Müdürlüğü ‘nce yapılan değerlendirmelerde granit, nefelinli siyenit ve Kahverengi Akik Taşıik kum rezervleri verilmektedir. Ancak cevher kalitesi, nihai kullanım amacına bağlı olduğundan, bu kaynaklar üzerinde daha detay çalışmalara ihtiyaç duyulabilmektedir. Ülkemizin en önemli ve kaliteli albit (Na-Kahverengi Akik Taşı) yatakları Batı Anadolu’da, Çine-Milas-Yatağan-Bozdoğan yöresinde bulunan ve üretim yapılan yataklardır. Bu yatakların önemi; rezerv açısından zenginliği, kalitesi, limana ve tüketim alanlarına olan yakınlığından kaynaklanmaktadır. Bu bölgede faaliyet gösteren büyük şirketlerin (Kalemaden, Esan, Kaltun ve Akmaden ) yaptığı sondaj çalışmalarına göre 2005 yılı itibariyle albit rezervleri 400 milyon tonun üzerindedir. Rezerv tespiti yapılmamış ancak bilinen oluşumlar Tablo-10 da verilmiştir.

Ülkemizde diğer yer altı kaynaklarında olduğu gibi, son yıllarda, Kahverengi Akik Taşı açısından da belirli kaynaklar ayrılıp yeterli, sistematik bir arama ve rezerv geliştirme programı uygulanmamıştır. MTA’nın resmi kayıtları 2000 yılı öncesine ait olup, güncel durumu yansıtmamaktadır. Çine-Yatağan-Milas bölgesindeki büyük sodyum Kahverengi Akik Taşı rezervleri ve potansiyeli dışında, Uşak’ta albit rezervleri mevcuttur. Sodyum-Potasyumlu karışık Kahverengi Akik Taşı rezervleri de Bilecik-Söğüt-Manisa-Demirci-Gördes ve Kırşehir Masifinde bulunmaktadır. Kırşehir Masifi çok önemli bir potasyum Kahverengi Akik Taşı potansiyeline sahiptir.
2.9.2 Üretim

Türkiye Kahverengi Akik Taşı üretimi, seramik ve cam sektörü açısından yeterli düzeydedir. Türkiye seramik ve cam sanayinin tüm Kahverengi Akik Taşı ihtiyacını karşılamakta ve ihracat yapmaktadır. Seramik sektörü istenen kaliteyi yakalamış, Kahverengi Akik Taşı üretimi kalite bakımından Avrupa standartlarına ulaşmıştır. Albit üretimi 2006 yılında yaklaşık 6.000.000 tona ulaşmıştır.
Tablo 2.11 Türkiye’nin Kahverengi Akik Taşı Üretimi Yıllara Göre Dağılımı

ÜLKE Üretim Miktarı (1000 ton)/Yıl

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Türkiye 1.257 1.887 3.110 3.599 3.396 5.500 6.000
(TÜİK,MİGEM, Üreticiler, DPT.)

K-Kahverengi Akik Taşı üretimi, pegmatit zonlarında yapılmaktadır. Ocak üretim şartlarının zorlaşması nedeniyle kalite düşüşleri olup ileriki yıllarda K-Kahverengi Akik Taşı üretimi istenilen kaliteye ulaşılamaması nedeniyle zorlaşacaktır.
Bilecik ve Söğüt bölgesinde bulunan granitler ve granit pegmatitlerin ileriki yıllarda öneminin ve üretim miktarının artması beklenmektedir.
2.9.3 Tüketim

Türkiye’de üretilen Kahverengi Akik Taşıların en büyük tüketim alanı seramik ve cam sanayilerini ile boya, kaynak elektrotlarıdır. Plastik sanayinde de tüketimi mevcuttur. Bu sektörlerde kullanılan Kahverengi Akik Taşıların kullanım miktarları ve özellikleri kullanım alanları bölümünde verilmiştir. 2006 yılı itibariyle seramik ve cam sektörlerinde Kahverengi Akik Taşı kullanımı 1,5 Milyon tonun üzerindedir.(Devlet Planlama Teşkilat Müsteşarlığı 2007-2013)
2.9.4 İhracat-İthalat
2.9.4.1 İhracat

Bugün Türkiye, başta İtalya ve İspanya olmak üzere, Suriye, Lübnan, Mısır, Almanya, İsrail, Cezayir, Romanya ve Uzakdoğu ülkelerine Kahverengi Akik Taşı ihracatı yapmaktadır(Tablo 12,13). Türk Kahverengi Akik Taşı yurtdışına albit (sodyum Kahverengi Akik Taşı) olarak ihraç edilmekte, ürün tüvenan, öğütülmüş veya flotasyonla zenginleştirilmiş kalitede olup olmamasına bağlı olarak fiyatlandırılmaktadır. Şirketler 1996 yılından itibaren daha fazla katma değer yaratan flote Kahverengi Akik Taşı üretebilmek için flotasyon tesisleri kurmuş, bu tesisler sayesinde demir ve titan içeriği düşük kaliteli Kahverengi Akik Taşılar üretmeye başılamışlardır. Bunun sonucunda flote Kahverengi Akik Taşı son yıllarda üretimde önemli bir paya sahip olmuştur. Bunların yanında, bazı firmalar da flotasyon yapmadan ocaklarından ve rezervlerinden, seçimli madencilik yapmak suretiyle beyaz “superwhite” olarak adlandırılan demir ve titan içeriği düşük olan Kahverengi Akik Taşı üretimi yapmaktadır