Doğal Taşlar

Doğal taşlar Türkiye’nin hem üretim hem de ihracatta hızla gelişen sektörlerinden biri olan doğal taşlar sektörünün, dünya doğal taşlar ticaretinden aldığı pay, sahip olduğu doğal taşlar rezervlerine rağmen oldukça düşük kalmıştır. Bu nedenle, Türkiye doğal taşlar sektörünün dünya ticaretinde olması gerektiği konuma gelebilmesini sağlamak gerekmektedir. Bu çerçevede, Türkiye doğal taşlar sektörünün doğal taşlar ticaretindeki gelişimini engelleyen, sektörün yaşamış olduğu sorunlar analiz edilmiş, bu sorunlara ilişkin çözüm önerileri sunulmuştur.

Doğal Taşlar

Türkiye doğal taşlar sektörünün dünya doğal taşlar ticaretinde daha üst sıralarda yer alması için, Türkiye doğal taşlar sektörü için potansiyel pazar olarak değerlendirilen Japonya, Güney Afrika, Kanada, İngiltere ve ABD doğal taşlar sektörleri, hedef pazarlar olarak ayrıntılı incelenmesi gerektiği düşünülmüştür.

Dünya doğal taşlar hracatında bazı standartların istenebileceği düşüncesiyle, Türkiye doğal taşla rihracatının zarar görmemesi için doğal taşlarda standartların detaylı araştırılması gerekliliği ön plana çıkmıştır.

Anadolu uygarlıkları, binlerce yıldır kültürel, siyasal ve toplumsal yapılarını bu topraklardan kazıp çıkardıkları doğal taşlarla yaptıkları kentlere, anıtlara, yollara kazımışlardır. Bugün Anadolu’nun tarihini anlamak, doğal taşın sessizce anlattıklarını dinlemekle mümkündür. Tarih boyunca gücü, zenginliği, iktidarı, tanrılara layık oluşu simgeleyen büyük anıtsal yapılar, ölümsüzlük arayışının simgesi heykeller ve meydanlar hep doğal taşlardan yapılmıştır. Antik Yunan ve Roma’nın, tarihin aslında yaşayan bir varlık olduğunu düşündüren o görüntüleri, insanı, doğal taşın, batı uygarlığına girişin en kullanışlı anahtarlarından biri olduğu sonucuna götürmektedir.

Türkiye doğal taşlar sektörü dinamik bir yapıya sahiptir. Türkiye’nin en hızlı gelişen sektörlerinden biri olan doğal taşlarsektörü, son yıllarda gerek üretim gerekse ihracatta çok olumlu bir süreç içerisine girmiştir. Sektör son on beş yılda, dünya doğal taşlarsektörünün büyüme ortalamasının iki katı olan ortalama yıllık 13,6 oranında büyümüştür. Avrupa Birliği ülkelerinin büyük bir bölümünde doğal taşlarüretiminde yıllardır modern teknolojiler uygulanması sonucu olarak, bu ülkeler doğal kaynaklarının önemli bir bölümünü faaliyete geçirdikleri için, yeni doğal taşlar kaynakları olan ülkeler aramaktadırlar. Konu bu açıdan ele alındığında, Türkiye AB ülkeleri için yeni yatırım alanı ve doğal taşlar ürünleri satın alabilecekleri bir ülke konumunda görülmektedir. Dolayısıyla sektörün önümüzdeki yıllarda da aynı ivme ile büyüyeceği öngörülmektedir.

doğal taşlarsektörü, diğer sektörlere nazaran katma değerin çok yüksek olduğu girdi maliyetlerinin ise çok düşük olduğu bir sanayi yapısına sahiptir. Doğal olarak, ülkeye net döviz kazandıran sektörlerin en önemlisidir. Tekstil sektöründe, 100 dolarlık ihracat yapabilmek için en az 35 dolarlık hammadde ve ara mal alınması gerekli iken, elektrik¬elektronik sektöründe 100 dolarlık ihracat için en az 75 dolarlık hammadde ve ara mal gerekmekte, demir çelik sektöründe ise 100 dolarlık ihracat için 80 dolarlık hammadde ve ara mal gerekmektedir. Kısaca, diğer sektörlerde 100 dolarlık ihracat sonucunda, ülkeye kalan net döviz miktarı 10 ile 30 dolar arasında değişmekte iken doğal taşlarsektöründe doğal taşlarihracatından elde edilen dövizin tamamı ülkeye kalmaktadır1.

Dünyanın en zengin doğal taşlaroluşumlarının bulunduğu Alp kuşağında yer alan Türkiye, çok çeşitli ve büyük miktarda doğal taşlarrezervine sahiptir. Türkiye, bu kaynaklara ilaveten gelişmekte olan sanayisi ve üretimde kullandığı teknoloji ile dünyanın en önemli doğal taşlarüreticileri arasında yer almaktadır. Ancak, çok nitelikli doğal taşlarpotansiyeline sahip olmasına rağmen, Türkiye doğal taşlarsektörü, diğer ülkelerin doğal taşlarsektörleri ile rekabet edebilecek rezervlere sahip olduğu halde, çağın gerektirdiği politik ve teknolojik yeniliklerde azda olsa geciktiği için dünya ticareti sıralamasındaki gerçek yerini henüz alamamıştır. Dünyada doğal taşlara olan talebin hızla artması karşısında, dünya rezervinin üçte biri gibi önemli bir bölümünü elinde bulunduran Türkiye’nin, teknolojik gelişmeyi yakalamak, endüstrileşme aşamasına ulaşmak, ihracatını arttırmak ve rekabet koşullarını sağlamaya yönelik yeni atılımlar yapması gerekmektedir.

Dünya doğal taşlarpazarı yaklaşık 10 milyar dolarlık hacimle, büyük hayaller kurduracak ölçüde değilse de, gayet istikrarlı bir şekilde, yılda yüzde 8 büyümektedir. Bu seyir, Türkiye’nin dünya pazarındaki payını arttırma olanağının çok kuvvetli olduğunu göstermektedir. Çünkü, Türkiye dünya doğal taşlarrezervinin yüzde 33’üne ve 5.161 milyon m3 mermer potansiyeline sahiptir. Ayrıca, Marmara ve Ege Bölgesi başta olmak üzere, Trakya’dan Doğu Anadolu’ya kadar hemen bütün bölgelerde, dünya pazarlarında beğeni kazanabilecek türde ve üstün kalitede doğal taşlarrezervlerine rastlanmaktadır. Piyasa ölçütlerine göre, Türkiye doğal taşları, kalite ve çeşit bakımından üstün özellikli fiziksel ve kimyasal yapıya sahiptir.
Kocaman, F. ” doğal taşlarSektörü ve Pazarlama Stratejileri”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2006.

Dünya doğal taşlarihracat sıralamasında daha birkaç yıl öncesine kadar sekizinci sırada yer alan Türkiye doğal taşlarsektörü, 2006 yılı itibari ile beşinci sıraya yükselerek İspanya’yı geride bırakmış, İtalya’ya ise çok yaklaşmış ve yakın bir gelecekte de ilk üç içerisinde yer alacağı ve daha sonrada dünya doğal taşlarihracatında liderliğe kadar yükseleceği düşünülmektedir.
Türkiye’nin doğal taşlarsektöründe en önemli hedef pazarları ABD, Almanya, Asya Ülkeleri, Suudi Arabistan ve öteki Ortadoğu Ülkeleri, İngiltere, Fransa ve diğer AB Ülkeleridir. Türkiye bugüne kadar olan ihracat faaliyetleriyle İtalya, Almanya, Fransa, İspanya, ABD ve Tayvan piyasasına girmeyi başarmıştır, ancak Japonya ve Güney Kore piyasasında ise çok yenidir. Güney Afrika ve inşaat sektörünün canlı olduğu ülkeler, Türkiye’nin öteki potansiyel pazarlarıdır. Ancak bu pazarlar da bakir değildir, dünya ticaret değerleri incelendiğinde Türkiye’nin bu pazarlarda İtalya, İspanya, Çin, Hindistan, Portekiz ve Yunanistan ile kıyasıya rekabet etmesi gerekmektedir.

Bu çalışmada, Türkiye doğal taşlarsektörünün dünya doğal taşlarticaretindeki konumu, toplanan hem yurt içi hem de yurt dışı verilerine göre ortaya çıkarılmış ve yapılan analizler sonucunda sahip olduğu zengin doğal taşlarrezervlerine rağmen, dünya doğal taşlarihracatından aldığı payın potansiyeline göre oldukça düşük olduğu fikrine ulaşılmıştır. Bu durumun sebepleri, sektörü bu aşamaya kadar getiren ve yine bu konumundan da daha üst seviyelere çıkaracak olan sektördeki üretici ve ihracatçı firmaların farklı toplantı ve seminerlerde dile getirdikleri, sektörde yaşamış oldukları sorunlar ortaya koyulmuş ve sektörün bir an evvel hak ettiği yere gelebilmesi için çözüm önerileri getirilmiştir.

Anılan bu çerçevede, öncelikli olarak çalışmanın birinci bölümünde uluslararası ticaret teorilerinin kısaca bir analizi yapılmış, daha sonra ikinci bölümde doğal taşlar hakkında genel bir bilgi okuyucuya sunulmuştur. Üçüncü bölümde ise, çalışmanın çatısını oluşturan Türkiye doğal taşlar sektörünün dünya doğal taşlar ticaretindeki konumu sorgulanmış ve sahip olduğu zengin doğal taşlarrezervlerine rağmen, dünya doğal taşlar ihracat sıralamasında olması gerektiği yerde olmadığına kanaat getirilmiştir. Dördüncü bölümde ise, sektör temsilcileri ve ilgili kuruluşların katılımıyla gerçekleştirilen bazı toplantılarda, çözüm önerileriyle birlikte ortaya konan sektörün dünya doğal taşlar ihracatında hak ettiği yeri alamamasının sebepleri ayrıntılı olarak incelenmiştir. Beşinci bölümde, yeteri kadar araştırılmadığı ancak Türkiye doğal taşlar sektörü için potansiyel pazar niteliği taşıyan ABD, İngiltere, Japonya, Kanada ve Güney Afrika pazarları tek tek analiz edilmiştir. Altıncı bölümde ise, sektörün dış pazarlarda rakipleriyle rahatlıkla rekabet edebilmesi için uygulanması gereken ancak sektörün yeteri kadar bilgi sahibi olmadığı ve Avrupa pazarlarında uygulanan ayrıca yakın zamanda uygulanması zorunlu olacağı düşünülen doğal taşlar sektöründeki standartlar ele alınmıştır.