Hakiki Oltu Taşı Tesbih

Araştırma, Erzurum İlinde ve Oltu İlçesinde, Hakiki Oltu Taşı Tesbih ile ilgili faaliyet gösteren işyerleri ve atölyelerde yürütülmüştür. Araştırma materyalini; Erzurum ilinde ve Oltu ilçesinde, Oltu Taşı kullanılarak üretilen ürünler ve bu ürünlerin fotoğrafları, ürünlerin yapımında kullanılan araç-gereçler, ürünlerin yapım teknikleri, konu ile ilgili yazılı ve görsel kaynaklar ve Oltu Taşı işlemeciliği ile ilgili faaliyet gösteren işyerleri ve atölyelerde Oltu Taşı işlemeciliği yapan bireylere uygulanmak üzere ve bizzat araştırmacı tarafından hazırlanan görüşme formları oluşturmaktadır.

Hakiki Oltu Taşı Tesbih

Oltu Taşı işlemeciliği ile ilgili ön araştırma yapmak üzere ilk olarak, 2005 yılı Temmuz ayında Erzurum ve Oltu’da incelemelerde bulunulmuş, Oltu Taşı işlemeciliği ile ilgili faaliyet gösteren işyerleri ve atölyeler tespit edilmiştir. Yörelerde yapılan incelemelerde Erzurum’da ve Oltu’da, Oltu Taşı işlemeciliği ile ilgili faaliyet gösteren bireylerle ön görüşme yapılmış ve araştırmacı tarafından görüşme formu hazırlanmıştır.

Görüşme formu; Oltu Taşı işlemeciliği ile ilgili faaliyet gösteren bireylerin demografik özelliklerinin; (yaş, öğrenim durumu, geçim kaynağı, mesleğe başlama yaşları, mesleği öğrendikleri kaynak, mesleği seçme nedenleri vb.), Oltu Taşı İşlemeciliğine ait bilgilerin; (Oltu Taşı işlemeciliğinin teknik ve ürün çeşidi bakımından bugünkü durumu, mesleğe duyulan ilgi ve mesleğin geleceği, çalışma koşulları, ürünlerde kullanılan hammaddeler, günlük üretim miktarı, kullanılan teknikler, ürün tasarım bilgileri, üretilen ürünler, pazarlama durumu vb.) ve bireylerin sosyal güvence durumu, sağlık sorunları ile ilgili bilgilerin elde edilmesine yönelik olarak hazırlanmıştır.

2007 yılı Ekim ayında; araştırma verilerini toplamak ve görüşme formlarını bireylere uygulamak amacıyla, Erzurum ve Oltu’da Oltu Taşı işlemeciliği ile ilgili faaliyet gösteren işyerlerine ve atölyelere gidilmiştir. Araştırma; Erzurum’da Rüstem Paşa Hanı’nda (Taşhan) bulunan işyerlerinde, Hakiki Oltu Taşı Tesbihçiler çarşısında (vakıf işhanı) ve bu çevrede bulunan atölyelerde, Oltu’da ise; Oltu Taşı İş Merkezinde bulunan işyerleri ve çevredeki atölyelerde yürütülmüştür. Hazırlanan görüşme formları; bu iş ile bizzat uğraşan ve tanınan 48 ustaya uygulanmış, işyerleri ve atölyelerde yapılan incelemeler sonucunda; Oltu Taşı kullanılarak üretilen ürünler; ürünlerin yapımında kullanılan hammaddeler, kullanılan araç-gereçler ve ürünlerin yapım teknikleri fotoğraflarla belgelenmiştir.

Oltu Taşı kullanılarak üretilen ürünlerden en iyi teknik özelliklere sahip olan 100 örnek, fotoğrafları çekilerek ve bilgi formları hazırlanarak belgelenmiştir. Araştırma materyalini oluşturan ürünler; ürünlerin yapımında kullanılan gereçler, üretim ve süsleme teknikleri, ürünlerin boyutları, motif ve kompozisyon özellikleri gibi özellikler açısından incelenmiş, bu bilgiler ürün bilgi formlarına aktarılmıştır.

Konu ile ilgili yazılı ve görsel kaynaklar taranmıştır. Oltu Taşı işlemeciliğinin tarihsel gelişimi ile ilgili bilgiler literatürden elde edilmiş, günümüzde üretilen ürünler ile ilgili bilgilere ise; kaynak kişilerle yapılan görüşmeler ve gözlemler sonucunda ulaşılmıştır.

Araştırma materyalini oluşturan ürünlerde kullanılan hammaddeler; (Oltu Taşı, gümüş ve altın) hakkında bilgi verilmiştir. Oltu Taşının özellikleri, taşın çıkarıldığı bölgeler ve taşın kaynaktan çıkarılıp ürün haline dönüştürülünceye kadar geçirdiği evrelerle ilgili bilgiler toplanarak belgelenmiştir

Kullanılan araçlar

Oltu Taşı işlemeciliği ile uğraşan ustalar ile yapılan karşılıklı görüşmeler sonucunda, ürünlerin yapımında kullanılan araçlar ve özellikleri incelenmiş, bu araçlar fotoğrafları çekilerek belgelenmiştir.
3.2.4 Ürünlerin yapımında kullanılan teknikler ve yapım aşamaları

Erzurum ve Oltu’da, Oltu Taşı işlemeciliği ile ilgili faaliyet gösteren atölyelerde yapılan incelemeler ve ustalarla yapılan görüşmeler sonucunda; ürünlerin yapımında uygulanan Oltu Taşı şekillendirme teknikleri; (yontma- elde şekillendirme, tornada şekillendirme, oyma-yarma) ve süsleme teknikleri; (delik işi, kalem işi, kakma, kalıpla kabartma, güherse, döküm) tespit edilmiş ve bu tekniklerin yapım aşamaları fotoğraflarla belgelenmiştir. Ayrıca, Erzurum ili ve Oltu ilçesinde en fazla üretilen ürün olması ve yöreyi temsil etmesi bakımından önemli görülmesi açısından, Oltu Taşı Hakiki Oltu Taşı Tesbih üretiminin aşamaları fotoğraflarla belgelenmiş ve ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

 Üretilen ürünler ve özellikleri

Erzurum ve Oltu’da yapılan incelemelerde Hakiki Oltu Taşı Tesbih, yüzük, küpe, kolye ucu, künye, yaka iğnesi, kol düğmesi, ağızlık, pipo ve dekoratif aksesuarlar gibi ürünlerin, çeşitli teknikler kullanılarak üretildiği görülmüştür. Bu ürünlerin özellikleri (üretim ve süsleme tekniği, kullanılan gereçler, boyut, motif ve kompozisyon) üreten kişilerden bilgi alınarak tespit edilmiştir. Aynı zamanda araştırma sırasında ürünlerin fotoğrafları çekilmiş ve özellikleri bilgi formlarında ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

Ürünlere ilişkin bilgi formları; ürün çeşidi, üretim ve süsleme tekniği, kullanılan gereçler, ürünlerin boyutları, süslemede kullanılan motifler ve kompozisyon özelliklerinin belirlenmesi amacı ile geliştirilmiş ve düzenlenmiştir. Erzurum ve Oltu’da incelenen ürünler arasından, en iyi teknik özelliklere sahip olan 100 örnek seçilerek ürün bilgi formları oluşturulmuştur.